تازه ترین آمار رسمی حاشیه نشینی در استان تهران از سوی استانداری به تفکیک شهرستان ها ۵۶۷ هزار نفر اعلام شد. این در حالی است که پیش از این آمارهای منتشر شده از سوی مسئولان استان تهران، ارقام متفاوتی ـ بیش از یک میلیون نفر ـ را اعلام کرده بود. معاون سیاسی امنیتی استان تهران پس از واکنش ها به آمار منتشر شده گفت: تعریف استانداری در مورد حاشیه نشینی، مشخصاً، سکونت غیررسمی در حاشیه شهرهاست.

آمارهای متفاوت درباره حاشیه نشینان استان، به دلیل تعریف های گوناگون از این گروه هاست. علی جنتی، سفیر ایران در کویت و معاون اسبق سیاسی وزارت کشور چند ماه پیش درباره کلان شهر ها و مشکلات حاشیه نشینان شهر ها گفته بود: در ۱۱ شهر بزرگ کشور مشکل حاشیه نشینی داریم که در صورت عدم کنترل و ساماندهی به معضل و بحران اجتماعی تبدیل خواهد شد.آمارهای غیرواقعی درباره حاشیه نشینان شهر ها در حالی منتشر می شود که براساس آخرین آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران، جمعیت ایران بالغ بر ۷۵ میلیون و ۷۸۲ هزار نفر است که از این تعداد بیش از ۵۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در مناطق شهری زندگی می کنند. بنا بر این آمار تنها شهر تهران بیش از ۱۷ میلیون نفر جمعیت دارد و بر همین اساس بسیاری آمار حاشیه نشینان این شهر را بیش از چند میلیون نفر عنوان می کنند. آمارهای متناقض درباره جمعیت حاشیه نشینان شهرهای بزرگ در حالی از سوی مراکز و سازمان های مختلف اعلام می شود که همچنان تعریف درستی از حاشیه نشینی درمیان دستگاه های دولتی، سازمان ها و ارگان های عمومی وجود ندارد.

شهروندان اجباری

حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ به دلایل زیادی، از جمله تمرکز امکانات در این شهرها و توزیع ناعادلانه موقعیت های شغلی و ثروت برمی گردد. این معضل از سال های پیش از انقلاب و از زمان اجرای اصلاحات ارضی در حکومت پهلوی آغاز شد و پس از انقلاب اسلامی نیز ادامه و در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشت.

دکتر امیدعلی میرزایی، جامعه شناس درباره علت و راه مقابله با پدیده حاشیه نشینی در شهر ها و کنترل آن معتقد است: اگر از رونق اقتصادی کمتر برخوردار باشیم اما از نظام توزیع متعادل، بهره مند شویم، پدیده حاشیه نشینی رو به افول خواهد گذاشت. مسأله اصلی در ایجاد و پیدایش پدیده حاشیه نشینی توزیع نامتعادل امکانات است و نه میزان تولید آن. به همین علت برای پیشگیری از به وجود آمدن این پدیده، باید رشد اقتصادی به موازات توزیع غیر متمرکز آن انجام شود. از سوی دیگر براساس آمارهای رسمی جمعیت حاشیه نشینان تا ۱۰ سال آینده بیشتر از۳۰ درصد کل جمعیت کشور خواهد شد. در حالی که حاشیه نشینان در طول سال های گذشته نه تنها هیچ گاه آنچنان که باید مورد حمایت دولت و گروه های سیاسی حاکم قرار نگرفته اند، بلکه همواره و با تغییر دولت ها ومدیریت های شهری همچنان نیز با مشکلات بسیاری مواجه بوده اند. برخی جامعه شناسان معتقدند از آنجا که از حاشیه نشینان شهر ها تنها در بازی های سیاسی و خلاف قانون استفاده می شود، فقط در چنین زمان هایی است که آنها به عنوان شهروند مورد خطاب قرار می گیرند.

«مهدی چمران» رئیس شورای شهر تهران چندی پیش درباره تعریف حاشیه نشینی و راه های رفع مشکلات این بخش از جمعیت تهران گفته بود: به حساب آوردن یا نیاوردن حاشیه نشینان به معیارهای تعریف شده از حاشیه نشینی بستگی دارد که هنوز تعریف جامعی از آن به دست نیامده است. حاشیه نشینی در تهران با حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ دنیا متفاوت است و ساماندهی آن نه تنها ممکن است در شوراهای فعلی شهر حل نشود، بلکه امکان دارد تا چند شورای شهر دیگر هم این مشکل سامان نیابد. «عبدالله روشن» معاون امنیتی و سیاسی استانداری تهران هم درباره سیاست حکومت در قبال حاشیه نشین ها گفته است: با تأسیس شهرداری های جدید، حاشیه نشینی در شهر ها کنترل شده است و این محدوده ها در متن شهر ها قرار گرفته اند و دیگر حاشیه نشین تلقی نمی شوند.از سوی دیگر اما استاندار تهران ضمن رد اظهارات معاونش گفت: همه مناطق حاشیه نشین در استان تهران دارای مشکل نیستند!

حاشیه نشینی تهدیدی بزرگ

بسیاری از کارشناسان، جامعه شناسان و همچنین برخی از دست اندرکاران نهاد ها و سازمان های مسئول در این زمینه، کوتاهی و تناقض گویی های مسئولان درباره حاشیه نشینی و برخورد با این پدیده را در نهایت به ضرر مردم و امنیت اجتماعی می دانند. «رسول خادم» عضو شورای شهر تهران در این باره معتقد است: بی توجهی و غفلت از ساماندهی حاشیه نشینی و عملیاتی نکردن قابلیت های حقوقی و اجرایی در این زمینه، هزینه های سنگینی را به دولت، جامعه و مردم تحمیل می کند. برخی نیز معتقدند در صورت عدم برخورد مناسب با پدیده حاشیه نشینی، امنیت اجتماعی کشور در سال های آینده در خطر خواهد بود.

این دسته معتقدند حاشیه نشینی که یکی از بسترهای وسیع ناهنجاری های اجتماعی است در صورت تداوم سیاست های گذشته و فعلی، می تواند کشور را با بحران بزرگی روبه رو کند. میرزایی، درباره بزهکاری به عنوان یکی از دستاوردهای اجتماعی حاشیه نشینی می گوید: بزهکاری ممکن است در کسانی که برای نخستین بار در مناطق حاشیه شهرها ساکن شده بودند بروز نکرده باشد و آن افراد نیز به قصد ترویج بزهکاری در مناطق حاشیه نشین ساکن نشده باشند ولی کسانی که به نسل دوم حاشیه نشینی رسیده و نتوانسته اند وضعیت اقتصادی خود را بهبود بخشند امکان بروز بزهکاری اجتماعی در آنها بیشتر وجود دارد.

پویا دبیری مهر – روزنامه ایران

طرح هر از گاهی و نیمه جان برخورد با موتورسواران متخلف، یک روش ناپسند است که منجر به فرهنگ سازی غلط می شود.

این موضوع را بهتر از هر کس، متولی طرح یعنی نیروی انتظامی می داند که سال ها است نتوانسته دو ، سه میلیون موتورسوار را در تهران کنترل و ساماندهی کند. البته انتظاری خارج از قاعده و توان نمی توان از راهنمایی و رانندگی داشت و از سویی نیروی انتظامی را در این موضوع، صاحب حق می دانیم که نسبت به شرایط رفت و آمد عمومی معترض باشد و کمبود وسایل حمل و نقل عمومی و قصور دیگران در ساماندهی آن را عامل افزایش موتورسواران بداند و اعلام کند که هیچ نیرویی نمی تواند آنها را سامان دهد، چه رسد به راهنمایی و رانندگی که در ترافیک تهران و موضوع خودروها مانده است.

اما نکته اصلی این است که شل و سفت کردن یک طرح و برخورد مقطعی با موتورسواران متخلف، فقط به نهادینه شدن یک فرهنگ غلط منجر می شود (که البته شده است) و این که دیگر هر موتورسواری تفهیم می شود که باید از نیروی انتظامی در مقاطعی حساب برد و کلاه کاسکت به سر کرد و عبور ممنوع نرفت و در پیاده روها ویراژ نداد و از چراغ قرمز رد نشد، اما در مقاطع دیگر می توان با افسران انتظامی دوست شد و حتی اگر افسر وظیفه شناسی به تخلف اعتراض کرد، جلوی او درآمد، یعنی حالا که وقت طرح برخورد با موتورسواران متخلف نیست!

در این باره به نیروی محترم انتظامی باید یادآوری کردکه این گونه طرح ها که گاهی هست و گاهی نیست، فقط کار خود نیروی انتظامی را در آینده دشوارتر می کند و اجرای طرح های بعدی را برای خیل موتورسوارانی که فرهنگ سازی نشده اند، بسیار سخت تر و غیر قابل قبول تر خواهد کرد.

روزنامه ایران

دهلی از شهرهای هند است که در کنار سه منطقه شهرداری دیگر پایتخت ملی هند را تشکیل می دهد. در واقع دهلی نو که امروزه ادارات دولتی در آن واقع شده اند، بخشی از ابرشهر دهلی را تشکیل می دهد. سرزمین پایتخت ملی با احتساب شهرها و شهرک های اقماری فرید آباد، گورگاون، نوید و قاضی آباد با ۵/۱۹ میلیون نفر جمعیت پنجمین منطقه بزرگ تجمع انسانی جهان است.

اهمیت دهلی بیش از هر شهر دیگری در تاریخ هند است. این کهن شهر طی قرون گذشته کرسی نشین هفت سلسله تاریخی امپراتوری هند بوده است. در چندین هزاره ۶۰هزار آثار تاریخی در دهلی بنا شده اند.

براساس منابع باستانشناسی هند، این شهر در سال ۵۰۰ قبل از میلاد مسیح توسط پانداواس ساخته شده است.

بسیاری ریشه نام دهلی را در واژه فارسی دهلیز می دانند. بعضی ها نیز بر این باورند که واژه دهلی تحریف شده نام راجا دهیلو از پادشاهان هند است. اهالی ساکن این شهر را امروزه دهلیتیس می نامند.

دهلی شهری است جهانشمول، ۱۶۰کشور جهان در این شهر دفتر نمایندگی سیاسی دارند. دهلی بخش عمده ای از اهمیت تاریخی خود را مدیون کوه های آراوالی که در جنوب غربی این شهر واقع شده- و رودخانه یامونا- که دهلی بر کرانه های غربی آن قرار دارد- است.

این موقعیت جغرافیایی استثنایی سبب شده است تا دهلی از دیرباز بر مسیر تجاری که از شمال غربی هند به کرانه های رود گنگ کشیده شده بود، تسلط پیدا کند. این وضعیت رونق شهر دیلی را در پی آورد و به تبع آن این شهر به یکی از مراکز اصلی فرهنگی و روشنفکری هند تبدیل شد.

جغرافیا و آب و هوا

دهلی از شرق با ایالت اوتارپرادش و از غرب با ایالت هاریانا هم مرز است. ایالت دهلی را می توان مشخصاً به سه بخش بزرگ جغرافیایی تقسیم کرد: جلگه ای که رودخانه یامونا از آن می گذرد، نواحی کوهستانی و جلگه گنگ. سرزمین های واقع در اطراف رودخانه یامونا بسیار حاصلخیز هستند.نواحی کوهستانی با ارتفاع میانگین ۲۹۳متر اغلب بخش های این ایالت را پوشانده اند.کوه ها از تپه های آراوالی در جنوب ایالت کشیده شده و دایره وار مناطق وسیعی از ایالت را احاطه کرده اند. این کوه ها از ناحیه شمال شرق و غرب دهلی را در برگرفته اند.رودخانه یامونا تنها رودخانه ای است که از شهر دهلی گذر می کند. بخش اعظم شهر و به ویژه دهلی نو در کرانه های غربی رودخانه واقع شده اند. دهلی قدیم یا بخش کهن شهر نیز در کرانه های شرقی رودخانه یامونا قرار گرفته است. ادامه مطلب...

شاید ما منتظر یک زلزله دیگر هستیم تا بافت های فرسوده را جدی بگیریم. البته اگر بعد از زلزله، بافت فرسوده ای باقی مانده باشد!

بعد از زلزله بم بود که هرکس از ترس جان خود، نگاهی به سقف بالای سرش انداخت و دست اندرکاران و کارشناسان نگاهی موقت و گذرا به زیرساخت هایی انداختند که عمق و ریشه چندانی نداشت و البته این از خصوصیات ماست که در یک لحظه جوگیر می شویم و یک مسأله را مطرح می کنیم. چند نظریه می دهیم، بودجه می گیریم و بعد یادمان می رود که بودجه ای گرفته ایم.

چندی پیش شهرداری تهران اعلام کرد که ۷۰ درصد ساختمان هایی که در حال ساخت است، بافت فرسوده محسوب می شود!

حال این سؤال مطرح است که چرا به این ساختمان ها مجوز داده می شود و چه کسی بر آنها نظارت می کند؟

ابزارهای لازم را نداریم

برای ساخت ساختمان های مقاوم باید ابزارهای لازم را در حد استانداردهای بین المللی در اختیار داشته باشیم.

دکتر «حمزه شکیب» رئیس کمیسیون عمران و توسعه شورای شهر تهران با بیان این مطلب می گوید: «ابزارهای لازم شامل داشتن مصالح استاندارد، استفاده از کارگران ماهر و به کار گیری تکنولوژی روز دنیاست که ما این استانداردها را در حد بین المللی نداریم. مصالح ساختمانی ما استاندارد نیست. کارگران آموزش های لازم را ندیده اند و مدارک لازم را ندارند و از طرفی تکنولوژی سنتی و قدیمی جوابگوی ساختمان های بالای ۵ طبقه نیست.»

وی می افزاید: «نهادها، سازمان ها و وزارتخانه های مختلفی در امر نوسازی شهری دخیل هستند. در بحث کارگران ماهر، وزارت کار متولی اصلی است. برای استفاده از تکنولوژی روز نیز وزارت مسکن باید برنامه های خود را ارائه دهد. از طرف دیگر، نقش شهرداری، وزارت صنایع و معادن و وزارت بازرگانی نیز در این میان مهم است. البته ما از نبود سیستم کنترل و نظارت کارآمد نیز رنج می بریم.»ادامه مطلب...

رشد شهر نشینی و صنعتی شدن جوامع شهری و فرهنگ جامعه را به سرعت از اعتقادها وآداب و سنن دور کرد و تمایل به زندگی امروزی و استفاده از رفاه و ارزشهای مادی به نوعی ارزش اجتماعی تبدیل شد به گونه ای که رشد تجملات و تزئینات در سیمای شهر وخانه ها از همیشه نمایان تر شد و جامعه ها را از پایبندی به یکدیگر و مناسبات خانوادگی وخویشاوندی دور کرد .

در جوامع سنتی و روابط اجتماعی به هم پیوسته بود و باور های مشترک و مشخصی وجودداشت و افراد همدیگر را می شناختند و اعتماد میان افراد بیشتر بود و روابط اجتماعی براساس آشنایی های دراز مدت و دوستی و مناسبات فامیلی و خانوادگی استوار و پایدار بود .

ولی جوامع بزرگ شهری امروز به خاطر وجود شرایطی خاص ، فرصتی برای شناختن افراد نگذاشته است . افراد به جای خانه و محیط زندگی در محیط کار با افراد بسیاری روابط برقرار می کنند و اما به دلیل شغل های متفاوت و موقعیت اجتماعی افراد و روابط با روابط سنتی متفاوت است که در این ارتباط بیشتر به جای وجود علایق و احساسات ، غلبه باموقعیت اجتماعی افراد است .

در شهر های بزرگ تحرک اجتماعی و تغییر پایگاه طبقاتی به راحتی صورت می گیرد و ضمن آنکه نامتجانس بودن فرهنگ شهری بیشتر مواقع ، سازمان شکنی اجتماعی و تغییر ساختارسنتی را به همراه دارد . این موضوع بیشتر ناشی از تراکم بالای جمعیت و وجود فرهنگ های گوناگون و رنگ باختن برخی از آنها و اختلاط با هویت شهری و گسترش منطقه های حاشیه نشین و در نتیجه ایجاد فاصله میان قشرهای مختلف در این جوامع است . امروزه شهرها بیگانگی را در انسان ها تقویت می کنند و احساس تنهایی و جدایی و تمایل به تنهایی را درمیان طبقات مختلف جامعه رشد می دهند .

وجود معضل های بزرگ شهری مانند ترافیک های سنگین و گسترده و بیکاری و کمبود و یا گرانی مسکن و گسترش جرم و جنایت و آلودگی های زیست محیطی و فرهنگی علاوه برگسترش زمینه های بی اعتمادی میان انسانها این احساس را در شهرنشینان ایجاد می کند که شاید مسئولان شهری قادر به اداره شهر نیستند و این امر در پاره ای مواقع میل به قانون گریزی را در جامعه دامن می زند و جلوگیری از این کار نیازمند برنامه ریزی های فرهنگی و ایجاد بستر فعالیت های سالم و سازگار از سوی مدیران و مسئولان است .ادامه مطلب...

تأملی در ناپایداری اجتماعی ، فرهنگی ، زیست محیطی و کالبدی کلان شهر تهران

سابقه مفهوم پایدار به اواخر دهه هفتاد میلادی باز می گردد ، ولی این مفهوم در سال ۱۹۹۴ در اجلاس سکونت گاه های بشر در استانبول بیشتر از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفت . اجلاس استانبول منجر به پیدایش دو نگرش و جریان کلی در تعریف پایداری اجتماعی گردید . یک گروه از دانشمندان و صاحب نظران شرکت کننده بر این باور بودند که پایداری اجتماعی ، تحقق پیش شرط های اجتماعی خاص است که بدون آنها ، توسعه پایدار ممکن نیست . از سوی دیگر گروهی معتقد بودند که پایداری اجتماعی ناظر بر نیازهایی است که از ضرورت حفظ برخی ساخت های اجتماعی و سنن و میراث های فرهنگی بر می خیزد . تفاوت این دو نگرش ، عمیق است زیر بر اساس برداشت نخست ، دگرگونی ساخت های اجتماعی و سنن و ارزش های فرهنگی را از الزامات ضروری می داند ولی برداشت دوم بر خلاف نظریه اول به حفظ سلامت و سنن فرهنگی اشاره می کند . در بررسی های بعدی معلوم شد که امکان ترکیب و رفع تناقض بین دو نظریه ممکن است . بدون تردید توسعه پایدار در شرایط ویژه جهان مبتنی بر ICT دگرگونی عمیق و گسترده جنبه های مختلف آن شامل ساختارهای اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و از همه مهمتر ساختارهای اساسی را می طلبد .

البته تغییرات شگرف و عظیم نمی تواند و نباید به نابودی همه چیز و تغییر تمامی بنیادها منجر شود زیرا تغییرات لجام گسیخته و فراگیر آن هم بدون توجه به بنیادها ، جامعه را دچار اغتشاش ، نابسامانی و بی هویتی می کند و به تعبیر امیل دورکیم ، شرایط آنومیک ایجاد می کند . ادامه مطلب...

بدقوارگی و آشفتگی چنان بر شهرهای ما سایه افکنده که رها شدن از آن تلاش بسیار می خواهد و زمان طولانی. کافی است پا به خیابان بگذاری تا با انبوهی از رنگ ها، سنگ ها، شیشه ها، آجرنماها و بتن هایی روبرو شوی که نام بنا برخود دارند. بلندوکوتاه با خطوط افقی و عمودی نامتناسب و رنگ های ناهمگون. پنجره های نازیبا، ورودی ها و مصالح متنوع و... .این گوناگونی و ناهمگونی در سبک و شکل به اغتشاش انجامیده و شهرهایی بی هویت، غیرانسانی، ناهماهنگ و نابسامان را به شهروندان هدیه کرده است.

معماری شهرما دیگر هیچ نوع مشخصه ای را تداعی نمی کند و در واقع سازمان فضایی و محیط کالبدی شهر ، احجامی مکعب،تک عملکردی ،بدون دید و منظر و بدون سایه روشن های مناسب ، بدون نشانه و از این دست است.

بناها پیوستگی خود را نسبت به زمین ،آسمان و همجواری از دست داده اند و فضاها از میان آن سربرآورده اند. بافت شهری متشکل از احجام پراکنده ای است تهی از ارزش های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که بحران هویت شهری و معماری را نمایان تر می سازد این در حالی است که مردم نیازمند تغییرات در شهرها هستند. روحیه افسرده آنها نیاز به تنوع رنگ، فضا و محیط دارد و در صورت بی توجهی به آن ،فضاهای شهری ما روز به روز خموده تر و غمگین تر می شود و نتیجه ،بی تفاوتی مردم نسبت به محیط پیرامونشان است.

بخشی از این مشکل به سیاست های ساخت و ساز وزارت مسکن و شهرداری ها برمی گردد و بخشی دیگر به ساختار مالکیت زمین در شهر و ساختار سرمایه در گردش. ادامه مطلب...