سال ???? میلادی، یک دوره زمانی مهم در تاریخ بشریت خواهد بود؛ چرا که پدیده مهم و با اهمیتی همتراز با پیدایش عصر کشاورزی و انقلاب صنعتی در حال شکلگیری میباشد. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، هم اینک برای اولین بار در تاریخ بشریت، اکثریت مردم دنیا در مناطق شهری و به ویژه ابر شهرها و مناطق حاشیهای شهرهایی بسیار بزرگ با جمعیتی بیش از ?? میلیون نفر و یا بیشتر، زندگی میکنند. بدین ترتیب، ما به انسانهایی کاملاً شهرنشین تبدیل شدهایم. در دویست سال پیش، میانگین افرادی که ممکن بود در کل دوره زندگی یک فرد با وی روبهرو گردند، دویست و یا سیصد نفر بود. اما امروزه، یک ساکن شهر نیویورک، در یک سفر روزانه ?? دقیقهای بین منزل و محل خویش، با حدود ?????? نفر دیگر، روبهرو میشود. در سراسر تاریخ بشریت و تا قرن نوزدهم میلادی، تنها یک شهر (رم قدیم)، جمعیتی بیش از یک میلیون نفر داشته است.

ادامه مطلب...

از دیدگاه اقتصادی می توان محیط زیست را جزء منابعی دانست که می توان آن را به کالاهای گوناگون تبدیل کرد. می توان از یک دریاچه به عنوان مکانی برای دفع مواد زائد استفاده کرد یا آن را به محلی برای پرورش ماهی اختصاص داد، ولی نمی توان آن را برای هر دو منظور در نظر گرفت. به عبارت دیگر انتخاب ها با یکدیگر مانعه الجمع اند. از یک منطقه جنگلی می توان برای تولید چوب استفاده کرد، ولی در همان حال استخراج معادن روباز در آن امکان پذیر نیست. ابزارهای اقتصادی بسیاری برای شناخت و تخصیص منابعی چون سرمایه، نیروی انسانی و زمین برای استفاده های مانعه الجمع وجود دارد. با استفاده از همین ابزار می توان منابع طبیعی را در یک اقتصاد متکی بر بازار آزاد برای منظورهای مشخص اختصاص داد. بنابراین لازم است قبل از آن نشان داد که اقتصاد بازار آزاد تاکنون با محیط زیست به عنوان یک کالا چه برخوردی داشته است

ادامه مطلب...

تهران به‌عنوان پایتخت کشوری انقلابی با تحولی عظیم در سطح جهانی به خاطر داشتن ویژگی‌های خاصی مانند جمعیت چندین میلیونی، وجود مراکز متعدد اقتصادی و صنایع تولیدی و خدماتی، مساحت زیاد، قدمت تاریخی و فرهنگی، مرکز حکومت اسلامی و...
در ثقل توجه دنیا قرار داشته و این شهر و رویدادهای آن به‌طور دقیق رصد شده و با وقوع هر گونه تغییر، دگرگونی یا اتفاق فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این نقطه از ایران، سنسورهای میلیون‌ها نفر در سرتاسر دنیا را حساس کرده و به‌خود جلب می‌کند.
این کلانشهر دارای کیلومترها عرض و طول بوده که در سال‌های گذشته به‌طور قارچ گونه و نامتوازن در حال توسعه جغرافیایی است. بر اثرکارکردهای نامناسب دستگاه‌های اجرایی و تصمیمات غلط گذشته، تهران امروز به کوهی از آهن، آسفالت، اتوبان، پل، ساختمان‌های در هم تنیده و قوطی‌های آهنی متحرک همراه با آلودگی‌های مختلف صوتی، بصری و زیست محیطی تبدیل شده که در خود کمتر نشانی از هویت ایرانی – اسلامی کشوری با تمدن چندین هزارساله دارد.
خواسته ها و انتظارات شهروندان و ساکنان تهران از مدیران و دستگاه‌های اجرایی، تبدیل تهران به شهری با هویت ایرانی و اسلامی، زیبا و روح نواز، دارای رفاه عمومی و مقاوم است.
زیباسازی شهر به‌عنوان یک عامل تأثیر‌گذار در زیبایی روحی و روانی آنها، تلاش در جهت ایجاد رفاه و حمل‌ونقل روان برای تهران، مقاوم‌سازی‌ در مناطق فرسوده و پرجمعیت شهر تهران، تسهیل در مراجعه های مردم به دستگاه‌های مختلف و همچنین اعتماد‌سازی‌ و تکریم آنان، داشتن محیطی معنوی و درس آموز در فرهنگسراها همراه با فرهنگ اسلامی و انقلابی، برخوردار بودن مراکز فرهنگی شهر از مدیریت متعهد، انقلابی و دینی و... از جمله انتظارات شهروندان از مدیران شهری است. ادامه مطلب...

بعد از جنگ جهانی دوم، از مسائل عمده کشورهای در حال توسعه، رشد سریع و ناهمگون شهرنشینی بود. رشد مهاجرت روستاییان به شهرهایی بود که هنوز توانایی جذب مهاجرین را نداشتند. این جمعیت نیاز به سرپناهی داشتند و از آنجا که در بازار رسمی زمین و مسکن نمی توانستند نیاز خود را برآورده سازند به بازار غیر رسمی زمین و مسکن روی آوردند و به ویژه در دهه پنجاه آلونک نشینی و حاشیه نشینی را شکل داده و گسترش دادند، تا آنجا که این پدیده امروزه یکی از بزرگترین مشکلات برنامه ریزان شده است که موجب رشد بخش عمده ای از شهرنشینی بر پایه اقتصاد غیررسمی همراه با گسترش سکونتگاه های غیررسمی است. این گویش را «غیررسمی شدن شهرنشینی» می نامند.
به علت رشد سریع شهرنشینی در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین، بیشتر شهرداری ها فاقد منابع مالی و سازمانی برای ارائه خدمات اصلی شهری اند و سرمایه گذاری بیشتر به محله های پردرآمد و متوسط اختصاص داده شده است. در حالی که فقرا به حال خود رها شده و برای ادامه حیات خود به مکانیسم های غیررسمی رو می آورند و خارج از قوانین و ضوابط برای خود سرپناهی می سازند.
امروزه در اکثر شهرهای بزرگ ایران پدیده حاشیه نشینی متداول است و پیش بینی می شود اگر شرایط به همین شکل ادامه یابد، در آینده ای نزدیک شمار این ساکنان از چند میلیون نفر بیشتر می شود .این امر در کنار روستایی شدن حاشیه شهرها، مسائل مختلفی را برای مدیریت شهری کشور به وجود خواهد آورد.ادامه مطلب...

رشد سریع جمعیت و گرایش مردم به شهر نشینی، تقاضای فزاینده‌ای را برای تهیه مسکن به دنبال داشته که این موضوع در پی خود مشکلات عدیده ای در زمینه توسعه شهری بوجود آورده است. ناتوانی در پاسخگویی مطلوب و مناسب به این مساله، وضعیت نا مطلوبی را به صورت بی مسکنی، بد مسکنی و تنگ مسکنی برای بسیاری از اقشار جامعه به همراه آورده است.

مسکن به عنوان یکی از نیازهای نخستین بشر، ابتدایی ترین سوالی بوده که انسان سعی در یافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است، اما همیشه در برنامه ریزی‌های ملی به مسکن نه به عنوان محلی برای آسایش ساکنان در ابعاد عینی و ذهنی، بلکه به عنوان یک مشکل اقتصادی و فقط از این بعد بر خورد شده است.

مقدمه

برای ملیونها فقیر ساکن در کشور های در حال توسعه ,مناطق شهری همواره وسیله ای برای بهبود کیفیت زندگی و محیط میباشد. این موضوع همراه با بدتر شدن شرایط زندگی در مناطق روستایی , جریان قابل ملاحظه ای از مهاجرت از روستا به شهر را به ویژه در سه دهه گذشته به وجود امده است. مسائل و مشکلاتی که مهاجران شهری با ان رو به رو هستند,در زمان ها و شرایط مختلف متفاوت است.ولی اولین و پیچیده ترین مشکلی که از بدو ورود به شهر و تا مدت زمان طولانی با ان مواجه هستند ,دسترسی به مسکن مناسب است.

از دهه1960 ,رشد بی سابقه شهرنشینی افزایش فقر و تشدید مساله مسکن در اغلب شهر های کشور های جهان سوم توجه ویژه ی سازمان های دولتی و غیر دولتی را به این مساله و مشکل شهری معطوف نمود.  فقر کاملا بر توسعه بین المللی قرن بیست و یکم تاثیر گذاشته و بیشتر مناطق شهر نشین جهان را متاثر کرده است.و با بی تفاوتی سازمان های مختلف دولتی پیچیده تر خواهد شد.انها عقیده دارند که هجوم گروههای مهاجر روستایی و سکونت غیر مجاز در اراضی شهری یک زیان اجتماعی است و بایستی ان ها را از بین برد و ریشه کن کرد.  (هادیزاده بزاز- مریم، حاشیه نشینی ) و راه کارهای ساماندهی آن در جهان)، شهرداری مشهد، 1382)

 حاشیه نشینان به کسی گفته می‌شود که در شهر سکونت دارد ولی به علل گوناگون نتوانسته است جذب نظام اقتصادی شهر شود واز خدمات شهری استفاده نماید.حاشیه نشینی عبارت است از وضع زندگی تمام کسانی که در جامعه شهری ساکنند ولی از نظر درآمد، بهره‌گیری از امکانات و خدمات در شرایط نامطلوبی به سر می‌برند. (شهرداری منطقه 1 مشهد . سازمان ساماندهی حاشیه شهر)  در واقع کلیه‌ی کسانی که از حالت تولیدی گذشته خود بیرون آمده و به صورت مازاد نیروی انسانی در حاشیه شهرها سکنی می‌گزینند. حاشیه ، فرهنگ مخصوص به خود دارد و این فرهنگ یک شوه‌ی زندگی است. فرهنگ حاشیه نشینی بازتاب شیوه زندگی طبقات پایین اجتماع است که معمولاً فرهنگ فقر شناخته می‌شود. تقریبا اکثر کشورهای جهان اعم از پیشرفته یا عقب نگه داشته شده دوره هایی از حاشیه نشینی را در شهرهای  خود تجربه کرده‌اند اما مشکل اصلی در کشورهای جهان سوم نهفته است. مثلاَ در هند جمعیت زاغه نشین شهرهای این کشور چیزی بین 30 تا 50 درصد کل ساکنین آنهاست و یا اینکه بیش از 24 هزار واحد مسکونی رو به ویرانی در نواحی حاشیه نشین شهرهای ترکیه وجود دارد. در حدود 54 درصد جمعیت شهر آنکارا در مناطق حاشیه ای شهر با استاندارد پایین زندگی می‌کنند. شهر بغداد در حدود 60 هزار نفر و شهر بصره 20 هزار نفر حاشیه نشین دارند. قسمت اعظم جمعیت شهر مکزیک در مناطق حاشیه‌ای زندگی می‌کنند.

دریافت کامل مقاله

شهرنشینی، شکلی از زندگی اجتماعی است. تأثیراتی که زندگی در کلانشهر بر زندگی اجتماعی ساکنان آن می گذارد بسیار زیاد است. تهران برای اکثر افراد ساکن در آن هم سکونتگاه، هم کارگاه، هم مرکز پویش و فعالیت مستمر روزمره، هم محل هویت جویی، هم معبر ارتباط گیری با دیگران و هم مدار زیست اقتصادی، سیاسی وفرهنگی آنان است.

میلیون ها تهرانی در فضای مجاور هم زندگی می کنند، بی آنکه یکدیگر را بشناسند و این تفات بنیادی این کلانشهر با بیشتر شهرهای کوچک و روستاهای این کشور است.

بیشتر تماس ها بین تهران نشینان، زودگذر، جزیی و در راستای هدف های غیرشخصی است و لذا این ارتباطات روزمره به خودی خود کمتر رضایتبخش هستند. برخوردها و گفت وگوهای روزمره با کسبه، کارمندان ادارات، بلیت فروش ها، رانندگان و ?، تماس هایی است گذرا که خود به خود هدف نیستند، بلکه وسیله ای هستند برای هدف های دیگر.

تحرک زیاد و تماس های زودگذر، باعث ضعیف شدن حلقه های پیوند بین مردم شهر می شود و تا اندازه زیادی رقابت را جایگزین همکاری کرده است.

تراکم زندگی اجتماعی در شهر تهران، به تشکیل محلاتی منتهی شده که هر کدام ویژگی هایی دارند و در برخی از آنها می توان صفات اجتماعات کوچک را پیدا کرد. در محلات قدیمی تر و نیز در نواحی مهاجرنشین، هنوز می توان شاهد انواع ارتباطات سنتی بین خانواده ها بود. در واقع زیبایی کار در همین جاست که در تراکم کلان بیگانگی ها، محلات معبری می شوند تا مردم خلأ عاطفی ناشی از گسست پیوندها و ارتباطات زودگذر را از طریق عمق بخشیدن به تماس های شخصی و ارتباط گیری بیشتر با مختصات فیزیکی و غیرفیزیکی محله، جبران و پرکنند و فارغ از الگوی وسیع بیگانه پروری شهر، لذت تعامل با هم محله ای را بچشند و با مسجد و میدان و خشت های کهنه دیوارهای قدیمی محله، سیدپیر دستفروش کنار کوچه، حاج صفر لبنیاتی، جواد آقای نانوا و سوپر آقای حسینی انس و الفت بگیرند. ادامه مطلب...