در صورتی که بخواهیم تعریفی کلی از برنامه‌ریزی داشته باشیم, می‌بایستی برنامه‌ریزی را عبارت از کوششی در جهت انتخاب بهترین برنامه‌ها در جهت رسیدن به هدف‌های مشخص بدانیم که ممکن است این کوشش‌ها و برنامه‌ها, تا مرحله‌ی نهایی هدف نیز پیش نرود, بلکه گام‌هایی در جهت رسیدن به آن باشد
برنامه‌ریزی به معنای اندیشیدن و تنظیم پیشاپیش امور, قبل از بروز وقایع و رویدادهاست تا در اموری همچون بهداشت, سلامت, رفاه, آسایش و خوشبختی افراد جامعه, نتایج مطلوبی بدست آید. بدیهی است, با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانیم اشتباهات گذشته را جبران کنیم و نسبت به آینده هوشیارتر عمل کنیم.
برنامه‌ریزی شهری را می‌توان هنر شکل دادن و هدایت و "رشد طبیعی شهر" دانست, امری که به موجب آن ساختمان‌ها و محیط‌های گوناگون ایجاد می‌شود تا به نیازهای مختلف اجتماعی, فرهنگی, اقتصادی و گذران اوقات فراغت و . . . پاسخ دهد و شرایط سالمی را برای زندگی طبقه ثروتمند و فقیر از نظر کار, تفریح و استراحت فراهم آورد و از این طریق موجب بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی اکثریت افراد بشر شود. ارسطو, زمانی این نظر را ابراز داشت که "شهر باید به منظور تامین امنیت و خوشبختی ساکنانش ساخته شود" این در حالی بود که افلاطون نیز گفته وی را چنین بیان کرده است: "شهر جایی است که انسان‌ها برای نیل به عاقبتی شرافتمندانه, به طور مشترک در آن زندگی می‌کنند."
اصطلاح برنامه‌ریزی شهری هم برای برنامه‌ریزی شهرهای جدیدی- شهرهایی که در زمینی بکر و دست نخورده ایجاد می‌شوند- و هم برای توسعه و بهبود شهرهای موجود در گسترش آنها بکار می‌رود.
به گفته چادویک برنامه‌ریزی یک سیستم کلی ذهنی است. با ایجاد یک سیستم ذهنی مستقل اما منطبق بر سیستم دنیای واقعی, ابتدا پدیده تحول را شناخته, سپس آن را پیش‌بینی کرده و بالاخره آن را ارزیابی می‌کنیم, هدف بهینه کردن سیستم دنیای واقعی از طریق بهینه نمودن سیستم ذهنی می‌باشد."
همچنین برنامه‌ریزی را می‌توان به صورت دیگری تعریف کرد و آن عبارت است از: کوشش‌های اندیشمندانه‌ی آدمی برای یافتن راه‌هایی که به اتخاذ بهترین تصمیمات برای تامین رفاه و ایجاد ترقی او منجر می‌شود. با این تعریف سه سوال مطرح می‌گردد:
منظور از اندیشمندانه چیست؟
راه‌های اتخاذ بهترین تصمیمات کدام است؟
مراد از تامین رفاه و ایجاد ترقی چیست؟
برای پاسخگویی به سوالت فوق, از برنامه‌ریزی تعریف دیگری نیز می‌توان کرد. بنابراین تعریف که از اجزای متشکل آن منتج می‌گردد, برنامه‌ریزی یعنی:
بررسی, برآورد و تخمین نیازها
بررسی, برآورد و تخمین امکانات
بررسی, برآورد و تخمین بهترین راه استفاده از امکانات برای برآوردن نیازها
طبیعی است که در هر مرحله, این تخمین‌ها بایستی واجد دقت, عدد و رقم باشد. در این تعریف از برنامه‌ریزی, مسلم است که نخستین قدم جمع‌آوری آمار و اطلاعات است که البته بایستی با شیوه‌ای نظام یافته صورت پذیرفته باشد و بر اساس گرایش‌های گذشته, حال و آینده استوار باشد. دومین قدم, تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده است که آن هم بایستی با شیوه‌ای علمی و منظم صورت گیرد و در حقیقت از یک نوع غربال علمی بگذرد. سومین قدم, ارزشیابی یا به اصطلاح سبک و سنگین کردن آنها است که نکات مثبت و منفی در جهت رسیدن به هدف‌ها مشخص می‌گردد. گام چهارم, در جهت تعیین اولویت‌ها است. یعنی برنامه‌ریز بایستی, از عوامل مختلف که در متغیرهای مختلف برای رسیدن به هدف‌های برنامه وضع شده, به انتخاب بهترین‌ها بپردازد. برنامه‌ریز بایستی مشخص کند که از نظر زمان و امکانات در جهت برآوردن نیازها و رسیدن به هدف‌ها به بهترین صورت پرداختن به کدام عامل مقدم و مرجح است. مرحله آخر نیز, اجرای برنامه است که با توجه به زمان‌بندی و برآورد امکانات و وسائل, اجرای برنامه صورت می‌گیرد.
منبع : سایت همکلاسی
