تاریخچه شهر بندرعباس
تا قبل از قرن چهارم هجری در حوالی بندرعباس- فعلی، بندر و روستای کوچکی به نام « سورو » وجود داشت که جغرافیا نویسان قرن چهارم هجری قمری از آن نام برده‌اند. برخی معتقدند «شهرو» که اصطخری به عنوان «دهی کوچک بر کنار دریا» از آن نام برده، همان بندر «سورو» است. این بندر در سال نهصد و بیست و چهار هجری قمری «بندر جرون» خوانده می‌شد و دهکده‌ای کوچک بود و در روبه‌روی سواحل شمالی جزیره پراهمیت «هورموز» آن روزگار، قرار داشت. در سال هزار و پانصد و چهارده، پرتغالی ها این دهکده کوچک را برای پیاده‌شدن و بارگیری اجناس از خشکی انتخاب کردند. به دلیل خرچنگ زیادی که در ساحل این بندر وجود داشت،نام آن را «بندر کامارااو» یا «کامبارائو»، یعنی بندر خرچنگ گذاشتند. نام متداول بعدی؛ یعنی «گمبرون» یا «گامبرون» به احتمال زیاد از لغت پرتغالی «گامارائو» اقتباس شده است. در سال هزار و ششصد و بیست و دو میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسی ها توسط امامقلی خان ، دست پرتغالی ها را از این بندر کوتاه کند و به افتخار این پیروزی «بندر گمبرون» به «بندرعباس» تغییر نام داد. ازآن پس این شهر از رشد و شکوفایی اقتصادی وتجاری خاصی برخوردار گردید ودرصدر بنادرایران قرار گرفت .
تا قبل از سال هزار و ششصد و پنجاه میلادی (هزار و هفتاد هجری قمری) بندرعباس حصار نداشت؛ ولی از این زمان دور شهر را محصور کردند و بر امنیت آن افزوده شد. انگلیسی ها و هلندی ها در بندرعباس تجارتخانه، و در کنار دریا عمارت زیبایی بنا کردند. در این بندر لنگرگاه مناسبی وجود داشت؛ لذا اکثر کشتی های بزرگی که از هند برای ایران و عثمانی و سایر نقاط کالا حمل می کردند، در این بندر لنگر می انداختند. هلندی ها در سال هزار و صد و ده هجری قمری (هزار و ششصد و نود و هشت میلادی) با کسب اجازه از دولت ایران، شهر تازه‌ای با بافت و معماری ویژه، در وسط شهر بندرعباس بنا نمودند (عمارت کلاه‌فرهنگی در همین ایام بنا شده است). بافت و شکل ظاهری شهر جدید تا سال هزار و صد و سی و پنج هجری قمری دوام یافت. در نیمه نخست قرن هفدهم، نمایندگان کمپانی هند شرقی سعی کردند بندرعباس را به پایگاه اصلی خود در خلیج‌فارس تبدیل کنند؛ به همین لحاظ، مرکز کمپانی هند شرقی در بندرعباس مستقر گردید. ناوهای نظامی کمپانی هند شرقی نیز در آب‌های نزدیک بندرعباس پهلو گرفتند. این شرکت در سال هزار و هفتصد و پنجاه و نه به علت متشنج‌شدن اوضاع و بمباران تأسیسات تجاری انگلیسی ها در بندرعباس، مرکز تجارت خود را از این بندر به بندر بصره منتقل نمود. این امر بیش از پیش، شرایط انحطاط بندرعباس را فراهم کرد. با سقوط حکومت صفویان و ظهور نادرشاه، بندر بوشهر مقر ناوگان ایران شد که با متمرکزشدن فعالیتها دربندربوشهرهمچنین تسلط دوباره استعمارگران اروپایی ازجمله انگلیس، فرانسه وهلنـد بر منطقه ،بنـدرعباس اهمیت گذشته خود رابیش از پیش از دست داده وسیرنزولی وقهقرانی را بخود گرفت. وحتی این شهر و توابع آن طبق قرارداد، به سلطان مسقط به اجاره واگذار شد. ولی درپی شورش سال هزار و هشتصد و شصت و هشت میلادی در مسقط، این امتیاز لغو شده و شهر بندرعباس و توابع آن دوباره به تصرف کامل دولت ایران درآمد. پس از پیروزی نهضت مشروطیت و تصویب قانون ایالات و ولایات، بندرعباس و توابع آن جزء محدوده ایالت فارس قرار گرفت و سپس در محدوده اختیارات حاکم کرمان درآمد. در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان بوده و یکی از مهم‌ترین مراکز استراتژیکی و تجاری ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان می باشد . بارانداز شهید رجایی، اسکله عظیمی است که بخش وسیعی از مبادله کالاهای تجاری بین ایران و دیگر کشورها از طریق آن صورت می‌گیرد. بندرعباس از طریق راه‌های دریایی، راه‌آهن، جاده‌های ترانزیتی درجه یک و از طریق هوا به کلیه مناطق داخلی و دیگر کشورهای جهان مرتبط است .
منابع:
مجموعه کتابهای راهنمای جامع ایرانگردی - استان هرمزگان /حسن زنده دل و دستیاران
منبع : http://www.urbanism85.com/
